Het Portugese parlement heeft ingestemd met een nieuw wetsvoorstel dat het dragen van gezichtsbedekkende sluiers in openbare ruimtes verbiedt.
De maatregel, die vrijdag werd aangenomen, is een initiatief van de rechts-nationalistische partij Chega en richt zich op kledingstukken zoals de boerka en de niqaab.
Volgens de initiatiefnemers is het verbod bedoeld om gelijkheid, veiligheid en transparantie in de samenleving te bevorderen.
Verbod op religieuze gezichtsbedekking in openbare ruimtes
De nieuwe wet verbiedt gezichtsbedekking “om religieuze of gendergerelateerde redenen” in vrijwel alle openbare ruimtes.
Denk aan scholen, overheidsgebouwen, ziekenhuizen, openbaar vervoer en op straat. Alleen in specifieke situaties, zoals in gebedshuizen, vliegtuigen of diplomatieke gebouwen, wordt een uitzondering gemaakt.
Wie zich niet aan het verbod houdt, riskeert een boete tussen de 200 en 4.000 euro. Ook kunnen lokale autoriteiten besluiten om personen die de wet overtreden tijdelijk de toegang tot openbare gebouwen of evenementen te ontzeggen.
Volgens Chega-voorman André Ventura is het wetsvoorstel niet alleen een kwestie van veiligheid, maar ook van culturele integratie.
“In een open samenleving hoort men elkaars gezicht te kunnen zien. Dit gaat niet over geloof, maar over gelijkheid en respect voor onze manier van leven,” aldus Ventura in een toespraak in het Portugese parlement.
Nog geen definitieve wet: president beslist
Hoewel het wetsvoorstel in het parlement een meerderheid behaalde, is het nog niet definitief van kracht.
De Portugese president Marcelo Rebelo de Sousa moet het voorstel nog goedkeuren. Hij kan drie dingen doen: het wetsvoorstel ondertekenen, een veto uitspreken, of het voorleggen aan het Constitutioneel Hof om te toetsen of het in strijd is met de Portugese grondwet.
De Sousa staat bekend als een gematigde en bedachtzame president, die in het verleden vaker wetgeving heeft teruggestuurd voor heroverweging.
Het is dus nog onzeker of het verbod daadwerkelijk wordt ingevoerd, maar volgens politieke analisten is de kans groot dat de president het voorstel zal ondertekenen, gezien de brede steun in het parlement.
Portugal volgt de rest van Europa
Met het besluit sluit Portugal zich aan bij een groeiend aantal Europese landen die gezichtsbedekkende sluiers geheel of gedeeltelijk hebben verboden.
Frankrijk was in 2011 het eerste land dat een landelijk verbod invoerde op het dragen van boerka’s en niqaabs in openbare ruimtes. België volgde kort daarna, en ook Oostenrijk, Denemarken en Nederland namen vergelijkbare wetten aan.
In Nederland geldt sinds 2019 het zogenoemde gedeeltelijke gezichtsbedekkingsverbod. Dat betekent dat kledingstukken die het gezicht bedekken niet zijn toegestaan in scholen, openbaar vervoer, overheidsgebouwen en ziekenhuizen. Overtreders riskeren een boete van 150 euro.
Portugal was tot nu toe een van de weinige West-Europese landen waar nog geen specifieke wetgeving tegen gezichtsbedekking bestond.
De nieuwe wet markeert daarmee een duidelijke koerswijziging in het Portugese beleid ten aanzien van religieuze symbolen in het publieke domein.
Discussie over vrijheid en gelijkheid
Het verbod zorgt, zoals in andere Europese landen, ook in Portugal voor discussie. Voorstanders zien het als een stap richting gelijkheid tussen mannen en vrouwen.
Ze stellen dat gezichtsbedekkende sluiers symbool staan voor onderdrukking en niet passen binnen een moderne democratie.
Tegenstanders daarentegen zien het als een beperking van religieuze vrijheid. De Portugese Moslimraad noemde het voorstel eerder “een aanval op de vrijheid van godsdienst” en waarschuwde dat het kan leiden tot verdere uitsluiting van vrouwen die ervoor kiezen om een niqaab of boerka te dragen.
Sommige linkse partijen in het parlement probeerden het wetsvoorstel te blokkeren, maar kregen daarvoor onvoldoende steun. Volgens hen is de wet onnodig, omdat het aantal vrouwen dat in Portugal een gezichtssluier draagt zeer beperkt is.
Chega: ‘Het gaat om principes, niet om aantallen’
Partijleider André Ventura reageerde fel op die kritiek. “Het gaat niet om hoeveel vrouwen dit doen, maar om het principe dat iedereen zich aan dezelfde regels moet houden,” zei hij.
“We kunnen geen uitzonderingen blijven maken onder het mom van religie. De openbare ruimte hoort neutraal te zijn.”
Ventura, die zijn partij in korte tijd groot heeft gemaakt met een nationalistische agenda, benadrukt dat het wetsvoorstel volgens hem niet gericht is tegen de islam, maar voor de bescherming van de Portugese identiteit. “Iedereen is welkom in Portugal, maar onze wetten en cultuur zijn niet onderhandelbaar,” aldus Ventura.
Internationale reacties
Ook buiten Portugal is het besluit opgemerkt. In Frankrijk en België, waar soortgelijke verboden al jaren gelden, werd het Portugese besluit positief ontvangen.
Critici in internationale media noemen het echter een teken van de “normalisering van islamkritiek” in Europese politiek.
De Europese Commissie heeft in het verleden gesteld dat lidstaten zelf mogen bepalen of ze gezichtsbedekking toestaan of niet, zolang er geen sprake is van directe discriminatie.
Verdeelde publieke opinie
Uit recente peilingen blijkt dat een meerderheid van de Portugese bevolking het verbod steunt. Vooral onder jongeren en stedelingen is er begrip voor het idee dat de openbare ruimte neutraal moet blijven.
Aan de andere kant vrezen mensenrechtenorganisaties dat de wet bijdraagt aan polarisatie en vrouwen uit de samenleving kan duwen.
De Portugese socioloog Rui Castro noemt het “een symbolische wet met grote maatschappelijke impact”. Volgens hem is de wet bedoeld om een politiek statement te maken, niet om een wijdverspreid probleem op te lossen.
“Er zijn in Portugal misschien enkele tientallen vrouwen die gezichtsbedekking dragen. Dit gaat meer over identiteitspolitiek dan over openbare orde,” aldus Castro.
Een nieuwe koers in Portugal
Wat de uitkomst ook wordt, het debat heeft duidelijk gemaakt dat ook Portugal nu meedoet aan een bredere Europese trend. Waar het land jarenlang bekendstond als tolerant en religieus neutraal, lijkt de toon in de politiek te veranderen.
De invloed van partijen als Chega groeit, en thema’s als migratie, integratie en nationale identiteit spelen een steeds grotere rol in het publieke debat.
Als president Rebelo de Sousa het wetsvoorstel ondertekent, zal de wet binnen enkele maanden van kracht worden.
Daarmee wordt gezichtsbedekkende kleding in Portugal voortaan verboden in het grootste deel van de publieke ruimte – een historische stap voor het land dat tot voor kort nog bekendstond als een van de meest gematigde in Zuid-Europa.
Conclusie: Portugal kiest voor zichtbaarheid en neutraliteit
Het verbod op gezichtsbedekkende sluiers markeert een belangrijk moment in de Portugese politiek. Voorstanders zien het als een overwinning voor gelijkheid en veiligheid, tegenstanders als een verlies voor religieuze vrijheid.
Wat vaststaat: het debat over identiteit en integratie is ook in Portugal niet langer te negeren.
