Er hangt iets groots in de lucht voor miljoenen Nederlandse huishoudens. Wie de afgelopen jaren een variabel energiecontract had, kan mogelijk duizenden euro’s terugkrijgen.
Zes grote energiebedrijven — waaronder Vattenfall, Eneco en Essent — worden namelijk aangeklaagd voor onterecht doorgevoerde prijsverhogingen.
De zaak, die door juristen wordt omschreven als “een van de grootste massaclaims ooit”, kan grote gevolgen hebben voor consumenten én de energiebranche.
Waarom deze claim zoveel losmaakt
De rechtszaak draait om een simpele, maar belangrijke vraag: mochten energiebedrijven hun tarieven zomaar verhogen zoals ze dat deden tijdens de energiecrisis?
Volgens de Consumentenbond en de stichting Consumenten Competition Claims (CCC) is het antwoord nee.
Zij stellen dat de algemene voorwaarden van verschillende leveranciers veel te vaag waren over wanneer en hoe prijzen mochten worden aangepast.
Een Amsterdamse rechter gaf eerder dit jaar de consumenten gelijk in een zaak tegen Vattenfall.
Het bedrijf had volgens de uitspraak onvoldoende duidelijk gemaakt onder welke omstandigheden het de tarieven mocht wijzigen. Daarmee waren de prijsverhogingen bij sommige klanten juridisch niet geldig.
Die uitspraak heeft nu geleid tot een bredere aanklacht tegen meerdere leveranciers die dezelfde werkwijze zouden hebben toegepast. Als de claim wordt toegewezen, kunnen miljoenen Nederlanders recht hebben op een deel van de schadevergoeding.
Wie kan zich aansluiten bij de claim?
Iedereen die sinds 2017 een variabel energiecontract heeft gehad, kan zich aanmelden voor de claimactie. Dat zijn volgens de Autoriteit Consument & Markt (ACM) bijna zes miljoen contracten.
Tijdens de energiecrisis van 2022 liep dat aantal zelfs op tot tien miljoen, omdat vaste contracten toen vrijwel verdwenen van de markt.
Een variabel contract houdt in dat de tarieven meerdere keren per jaar kunnen worden aangepast.
Normaal gebeurt dat twee keer, meestal in januari en juli. Maar tijdens de oorlog in Oekraïne en de explosieve stijging van de gasprijzen veranderden veel leveranciers hun tarieven veel vaker — soms zelfs elk kwartaal of nog vaker.
Juist die extra aanpassingen staan nu ter discussie. Volgens de advocaten van CCC was dat niet toegestaan, omdat de voorwaarden te onduidelijk waren geformuleerd.
Hoe groot is de kans op succes?
Advocaat Casper Wernink, die betrokken is bij de claim, noemt de kans van slagen “realistisch”. De uitspraak in de zaak tegen Vattenfall vormt volgens hem een sterk precedent.
“De rechter heeft al geoordeeld dat consumenten te weinig duidelijkheid kregen over prijswijzigingen. Dat zet de deur open voor compensatie,” aldus Wernink.
Consumenten lopen bovendien weinig risico als ze zich aansluiten. Wie meedoet, betaalt alleen als de zaak gewonnen wordt.
In dat geval houdt de stichting een percentage van maximaal 17,5 procent van het uitgekeerde bedrag in. Verliest de stichting, dan kost deelname de consument niets.
Volgens Wernink is het daarom voor veel mensen simpel: “Gewoon aansluiten. Je hebt niks te verliezen en mogelijk veel te winnen.”
Wat zeggen de energiebedrijven zelf?
De energiebedrijven zelf houden vol dat ze binnen de wet hebben gehandeld. Vattenfall, dat het eerste doelwit was van de rechtszaak, heeft inmiddels beroep aangetekend bij de Hoge Raad.
Volgens het bedrijf waren de prijsaanpassingen noodzakelijk vanwege de extreme omstandigheden op de energiemarkt.
“De situatie tijdens de energiecrisis was uitzonderlijk,” liet Vattenfall eerder weten. “Wij hebben altijd volgens de geldende wet- en regelgeving gehandeld en onze klanten tijdig geïnformeerd.”
Ook Eneco en Essent willen niet inhoudelijk reageren zolang de zaak nog loopt. Wel benadrukken ze dat ze “vol vertrouwen” zijn in een goede afloop.
Wat betekent dit voor consumenten?
De mogelijke impact van deze zaak is enorm. Als de claim wordt toegewezen, kunnen miljoenen Nederlanders duizenden euro’s terugkrijgen.
De exacte bedragen hangen af van de periode waarin iemand een variabel contract had en hoeveel prijsverhogingen er zijn doorgevoerd.
Volgens voorlopige schattingen kan het totaalbedrag oplopen tot honderden miljoenen euro’s. Dat zou een stevige financiële klap betekenen voor de energiebedrijven, die al onder druk staan door strengere regels en hoge inkoopkosten.
Voor consumenten klinkt het natuurlijk als goed nieuws, maar juristen waarschuwen dat het nog lang kan duren voordat er duidelijkheid komt.
Uitspraak laat nog op zich wachten
Vattenfall heeft beroep aangetekend bij de Hoge Raad, en die uitspraak wordt pas begin 2026 verwacht.
Pas daarna kan de massaclaim echt verder worden uitgewerkt. Mocht de Hoge Raad de eerdere uitspraak terugdraaien, dan kan het hele proces opnieuw moeten beginnen.
De Consumentenbond blijft ondanks die onzekerheid positief. Volgens een woordvoerder is de kans groot dat de rechter opnieuw in het voordeel van consumenten beslist.
“De regels zijn er om mensen te beschermen tegen willekeur. Bedrijven kunnen niet zomaar zeggen: we verhogen de prijzen wanneer we dat willen.”
Toch waarschuwt de bond ook dat consumenten zich niet rijk moeten rekenen. Rechtszaken van deze omvang kunnen jaren duren, zeker als er meerdere beroepsprocedures volgen.
Wat kun je nu al doen?
Wie zich wil aansluiten bij de claim, kan dat eenvoudig doen via de website van de Consumentenbond of de stichting Consumenten Competition Claims. Daar worden deelnemers op de hoogte gehouden van de voortgang.
Daarnaast adviseert de Autoriteit Consument & Markt consumenten om goed naar hun huidige contract te kijken.
Niet elk variabel contract is per definitie slecht, benadrukt de ACM. Het gaat vooral om de vraag hoeveel zekerheid je wilt over je maandlasten.
“Een vast contract geeft rust, maar bij een variabel contract kun je soms juist profiteren als de prijzen dalen,” aldus een woordvoerder.
Wat betekent dit voor de energiemarkt?
De zaak komt op een moment dat de energiemarkt nog altijd onrustig is. Veel huishoudens hebben het financieel zwaar gehad door de stijgende prijzen van de afgelopen jaren.
Als blijkt dat sommige verhogingen onterecht waren, kan dat het vertrouwen in energiebedrijven verder ondermijnen.
Tegelijkertijd kan de uitkomst van deze rechtszaak grote invloed hebben op hoe energiecontracten in de toekomst worden opgesteld. Bedrijven zullen waarschijnlijk duidelijkere voorwaarden moeten hanteren om nieuwe claims te voorkomen.
Energie-experts verwachten dat dit uiteindelijk positief zal zijn voor consumenten, omdat het meer transparantie afdwingt.
Conclusie: grote kans op compensatie, maar geduld nodig
De massaclaim tegen energiebedrijven markeert een belangrijk moment voor de Nederlandse consument.
Na jaren van stijgende rekeningen en onduidelijke voorwaarden lijkt er eindelijk een kans op compensatie. Toch is het nog te vroeg om te juichen.
De uitspraak van de Hoge Raad in 2026 zal bepalend zijn voor het verdere verloop. Tot die tijd kunnen consumenten zich aansluiten bij de claim en hun rechten veiligstellen.
Of de energiereuzen uiteindelijk moeten betalen, zal de komende jaren blijken. Eén ding staat vast: dit is een zaak die de verhoudingen tussen consument en energiebedrijf blijvend kan veranderen.
