Het is een uitspraak die meteen opvalt: volgens een vooraanstaand milieudeskundige zou rundvlees net zo zwaar belast moeten worden als sigaretten. Niet omdat het verslavend is of direct de longen aantast, maar omdat de impact op het klimaat en het milieu vergelijkbaar ernstig is. Het klinkt misschien overdreven, maar als je kijkt naar de feiten en cijfers, is de vergelijking minder vergezocht dan het lijkt.
Waarom juist rundvlees in het vizier ligt
Als het gaat over duurzame voeding en milieubelasting, wordt vlees – en dan vooral rundvlees – vaak als grootste boosdoener genoemd. Runderen stoten namelijk grote hoeveelheden methaan uit, een broeikasgas dat veel krachtiger is dan CO₂.
Bovendien is de productie van rundvlees bijzonder inefficiënt: voor één kilo biefstuk is vaak meer dan 15.000 liter water nodig, enorme hoeveelheden voer, en gigantisch veel land.
Daarbij komt nog dat ontbossing, vooral in landen als Brazilië, grotendeels plaatsvindt om ruimte te maken voor vee of veevoerproductie zoals soja.
Volgens de milieudeskundige is het dus tijd voor drastische maatregelen.
Net zoals roken ooit werd aangepakt met stevige accijnzen, zou ook rundvlees volgens hem fors duurder moeten worden gemaakt om mensen te ontmoedigen het te kopen. Niet als straf, maar als noodzakelijke stap richting een leefbare planeet.
Een vleesbelasting: haalbaar of onrealistisch?
Het idee van een vleesbelasting is niet nieuw. In verschillende landen, waaronder Nederland, zijn al eerder voorstellen gedaan om vlees duurder te maken.
Niet alleen vanwege het milieu, maar ook om de volksgezondheid te verbeteren. Want hoewel vlees op zichzelf niet per definitie slecht is, laat de wetenschap duidelijk zien dat overmatige vleesconsumptie – vooral rood en bewerkt vlees – de kans op hart- en vaatziekten, diabetes en bepaalde vormen van kanker vergroot.
Toch bleef het in de meeste gevallen bij een voorstel. De angst voor weerstand onder de bevolking, boerenprotesten en politieke impopulariteit zorgde ervoor dat er nooit echt serieuze stappen zijn gezet.
Een directe vergelijking met tabak maakt het onderwerp nu opnieuw actueel – en omstreden.
Roken werd ooit ook als ‘persoonlijke keuze’ gezien
Wie terugkijkt naar hoe sigaretten vroeger in de samenleving werden bekeken, ziet opvallende gelijkenissen. Roken was jarenlang de normaalste zaak van de wereld, zelfs binnen overheidsgebouwen en op schoolpleinen.
Tegenwoordig is het zwaar belast, beperkt toegestaan en sociaal minder geaccepteerd. Wat heeft die verandering veroorzaakt? Bewustwording.
De combinatie van gezondheidswaarschuwingen, campagnes en hoge accijnzen zorgde ervoor dat steeds minder mensen begonnen met roken – en veel mensen juist stopten.
Milieuexperts hopen dat hetzelfde mogelijk is bij vleesconsumptie. Door duidelijke informatie over de impact van vlees op het klimaat en een prijskaartje dat de werkelijke milieukosten weerspiegelt, zou het eetpatroon van mensen in positieve zin kunnen veranderen. Niet verbieden, maar ontmoedigen.
De weerstand is groot, maar niet onverwacht
De reacties op het voorstel zijn verdeeld. Sommige mensen noemen het ‘belachelijk’ om iets natuurlijks als vlees te vergelijken met een schadelijke verslaving.
Anderen zien het als een logische volgende stap in de strijd tegen klimaatverandering. Boerenorganisaties hebben al laten weten fel tegenstander te zijn van zo’n maatregel.
Ze vrezen voor inkomensverlies, imagoschade en nog meer regeldruk.
Toch is er ook begrip. Steeds meer boeren beseffen dat de toekomst anders moet. Sommigen schakelen al over naar meer duurzame vormen van landbouw of verbouwen eiwitrijke gewassen als alternatief voor vlees.
Ook supermarkten spelen in op de veranderende vraag door een steeds groter aanbod van vleesvervangers aan te bieden.
Consumenten doen langzaam maar zeker mee
Waar vlees vroeger vrijwel elke dag op het bord lag, kiezen steeds meer Nederlanders tegenwoordig bewust voor een dagje zonder. Flexitariërs – mensen die af en toe vlees eten – vormen inmiddels een flinke groep.
De verkoop van vegetarische producten stijgt ieder jaar en ook grote fastfoodketens bieden inmiddels vleesvrije alternatieven aan.
Toch blijft rundvlees populair, zeker in het hogere segment van restaurants of bij de barbecue. En juist daar zit volgens de deskundige het probleem: zolang er geen financiële prikkel is om te minderen, blijven mensen vlees zien als een vanzelfsprekend onderdeel van hun dieet.
Wat zou een belasting opleveren?
Een zware belasting op rundvlees zou de prijs fors verhogen. Stel dat er een accijns van 50% bovenop komt, dan kost een biefstukje van 6 euro ineens 9 euro.
Dat is voor veel mensen een drempel. En juist dát is de bedoeling, zeggen voorstanders. Minder vraag betekent minder productie, en dus minder uitstoot en milieuschade.
Tegelijkertijd pleiten experts ervoor dat de opbrengsten van een eventuele vleesbelasting worden ingezet voor verduurzaming.
Denk aan subsidies voor plantaardige voeding, compensatie voor boeren die willen omschakelen, of investeringen in milieuvriendelijke landbouw.
Een moeilijke discussie, maar eentje die gevoerd moet worden
Of het er ooit van komt, is nog maar de vraag. Maar dat het gesprek gevoerd wordt, is op zichzelf al belangrijk.
Net als bij roken, plastic tasjes of autorijden in de binnenstad: gedragsverandering begint met bewustwording. En als we écht een verschil willen maken voor het klimaat, kunnen we niet om het thema vlees heen.
De vergelijking met tabak is misschien confronterend, maar zet wel aan tot denken. Want als we weten dat iets schadelijk is – voor onszelf, voor dieren en voor de aarde – waarom zouden we het dan blijven behandelen als vanzelfsprekend?
Wat denk jij? Is een belasting op rundvlees een logische stap, of gaat dit te ver?
