In een verrassende wending zou Nederland, ondanks de opwarming van de aarde, weleens aanzienlijk kouder kunnen worden. Klimaatwetenschappers waarschuwen voor de mogelijke stilstand van een cruciale zeestroom, de Atlantische Meridionale Overturning Circulatie (AMOC), die normaal gesproken warme lucht naar onze regio brengt. Dit kan leiden tot een temperatuurdaling van drie tot vijf graden in Nederland, met nog grotere effecten in andere delen van Europa.
Om deze zorgwekkende situatie beter te begrijpen, vertrekt binnenkort een scheepscontainer vol meetapparatuur richting Groenland. Daar zullen wetenschappers van het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI), de TU Delft, Universiteit Utrecht en het instituut voor zeeonderzoek NIOZ cruciale metingen uitvoeren in de oceaan.
De focus ligt op de AMOC, een golfstroom die warm water vanuit de tropen naar het Noordpoolgebied transporteert en zo voor milde winters in Europa zorgt. Recente studies suggereren dat deze stroom eerder dan verwacht een kantelpunt kan bereiken, wat desastreuze gevolgen zou kunnen hebben.
Volgens Femke de Jong van het NIOZ, die de onderzoeksmissie leidt, is het vrijwel zeker dat de AMOC in kracht zal afnemen. De vraag is echter of deze ook daadwerkelijk zal ‘instorten’. Dit blijft een punt van discussie en benadrukt de noodzaak voor verder onderzoek.
Wetenschappers zijn vooral bezorgd over de mogelijke temperatuurdalingen van vijf tot tien graden in sommige noordelijke delen van Europa, en drie tot vijf graden in Nederland. Dit kan de huidige opwarming van het klimaat in onze regio volledig tenietdoen en zelfs omkeren.
Naast het onderzoek naar de AMOC, vestigen klimaatwetenschappers de aandacht op de bredere gevolgen van de stijgende oceaantemperaturen. De Atlantische Oceaan was recentelijk 420 dagen op rij warmer dan ooit, wat experts voor een raadsel stelt.
Dit onderstreept het belang van oceaantemperaturen als indicator voor klimaatverandering. Omdat 90 procent van de extra warmte door broeikasgassen wordt opgenomen door zeewater, biedt dit een beter inzicht in de veranderingen dan atmosferische metingen.
Ondanks de onzekerheden over de exacte timing en gevolgen van een mogelijke AMOC-stilstand, zijn klimaatwetenschappers het erover eens dat dit risico de urgentie benadrukt om de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen.
De uitstoot van CO2 draagt direct bij aan de destabilisatie van de AMOC. Caroline Katsman van de TU Delft waarschuwt dat we mogelijk al op een kritiek punt zijn beland, maar dat snelle reductie van de uitstoot de snelheid van een AMOC-stilstand kan vertragen.
Om meer duidelijkheid te krijgen over de huidige toestand van de AMOC en de oceaan in het algemeen, hebben wetenschappers aanvullende onderzoeksvoorstellen ingediend.
Een belangrijk aspect is de evaluatie van klimaatmodellen, waarvan wordt vermoed dat ze het risico van een snelle AMOC-stilstand onderschatten. Het gebrek aan uitgebreide meetstations in de oceaan bemoeilijkt het begrip van de opwarmingsprocessen, terwijl op land al meer dan een eeuw nauwkeurige temperatuurmetingen plaatsvinden.
De komende onderzoeksinspanningen zullen zich richten op het beter begrijpen van de processen die de AMOC beïnvloeden en het ontwikkelen van maatregelen om de impact van klimaatverandering te beperken. De inzet van meetstations in de oceaan is cruciaal voor het verkrijgen van een completer beeld van de klimaatdynamiek en het tijdig identificeren van mogelijke kantelpunten.
Het besef groeit dat de toestand van de oceaan een essentiële graadmeter is voor het begrijpen en aanpakken van klimaatverandering. Alleen door gezamenlijke inspanningen en snelle actie kunnen we de risico’s van een stilvallende golfstroom en de bredere gevolgen voor het wereldwijde klimaat effectief aanpakken.