Wie regelmatig aardbeien, kropsla of druiven in huis haalt, krijgt onbewust meer binnen dan alleen vitaminen. Uit recent onderzoek blijkt namelijk dat op een groot deel van deze populaire groenten en fruitsoorten resten van PFAS-pesticiden zitten.
Vooral aardbeien springen eruit: op maar liefst 67% van de onderzochte monsters werden PFAS aangetroffen. Ook kropsla (62%) en druiven (52%) scoren hoog.
Deze zorgwekkende cijfers zijn afkomstig van de organisatie Pesticide Action Network Nederland (PAN-NL), die de meest recente meetgegevens van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) analyseerde.
In totaal werd gekeken naar duizenden testen op bestrijdingsmiddelen in groente en fruit, uitgevoerd tussen 2021 en 2023. De resultaten liegen er niet om.
Wat zijn PFAS en waarom zijn ze zo gevaarlijk?
PFAS is een verzamelnaam voor een groep chemische stoffen die nauwelijks afbreken in het milieu. Ze worden daarom ook wel ‘forever chemicals’ genoemd.
Deze stoffen hopen zich op in het lichaam en in de natuur en kunnen ernstige gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Denk aan kanker, schade aan het immuunsysteem, verstoring van de hormoonhuishouding en problemen met vruchtbaarheid. Ook voor dieren en het waterleven zijn PFAS bijzonder giftig.
In totaal zijn er in de Europese Unie nog altijd meer dan 30 PFAS-pesticiden toegestaan. Dat betekent dat boeren deze middelen wettelijk mogen gebruiken bij de teelt van groente en fruit. De stoffen worden niet alleen als werkzame stof ingezet, maar ook als hulpstof in bestrijdingsmiddelen, bijvoorbeeld als schuimmiddel of om de pesticide beter aan het blad te laten hechten.
Welke producten bevatten PFAS?
Uit de analyse van PAN-NL blijkt dat één op de vijf groenten en fruitsoorten in de supermarkt resten van PFAS bevat. Aardbeien, kropsla en druiven spannen de kroon, maar ook andere veelgegeten producten bevatten in sommige gevallen sporen van deze stoffen.
Er is echter ook goed nieuws: een aantal groente- en fruitsoorten kwamen schoon uit de tests. Onder andere asperges, rode kool, bloemkool, spitskool, spruitjes, knolvenkel en ananas bleken vrij van PFAS-pesticiden. Deze producten kun je dus met een geruster hart kopen.
Hoe komt PFAS op groente en fruit terecht?
De NVWA voert jaarlijks steekproefsgewijs controles uit op groente en fruit in winkels en distributiecentra. Daarbij wordt gekeken naar resten van bestrijdingsmiddelen.
PFAS komt vooral op groente en fruit terecht via het gebruik van pesticiden waarin deze stoffen verwerkt zijn. De toelating van deze middelen verloopt via de Europese pesticidenwetgeving, waarin PFAS-pesticiden (nog) niet onder een algemeen verbod vallen.
Hoewel er wel een voorstel ligt om het gebruik van PFAS in Europa grotendeels te verbieden, vallen pesticiden daar vooralsnog buiten.
De reden daarvoor is dat pesticiden al onder een aparte regelgeving vallen. Dit zorgt ervoor dat PFAS-pesticiden nog steeds in de landbouw worden gebruikt, met alle gevolgen van dien voor de consument én het milieu.
Wat zegt de wetenschap over PFAS-gevaren?
Niet alleen milieuorganisaties maken zich zorgen. Ook overheden beginnen zich steeds vaker uit te spreken over de risico’s. Zo publiceerde de Duitse overheid recent een beoordeling over TFA (trifluorazijnzuur), een afbraakproduct van PFAS. Daarin wordt TFA als giftig voor de voortplanting bestempeld. De stof zou schadelijke effecten kunnen hebben tijdens de zwangerschap en de ontwikkeling van kinderen.
Volgens PAN-NL is het een alarmerend signaal dat de extreme persistentie en toename van PFAS in het milieu dringend ingrijpen vereist. De organisatie pleit voor een verbod op alle stoffen die kunnen afbreken tot TFA. Ze stellen dat PFAS-pesticiden zo snel mogelijk van de markt gehaald moeten worden.
Besmetting neemt toe: cijfers uit het verleden
Een eerder onderzoek van PAN Europe liet zien dat de besmetting met PFAS-pesticiden al jaren toeneemt. In de periode van 2011 tot 2021 is het gemiddelde aantal besmettingen met deze stoffen in groente en fruit flink gestegen, zowel in Nederland als in andere Europese landen.
Uit die analyse kwam ook naar voren dat Nederlandse producten gemiddeld vaker besmet zijn dan producten uit andere landen.
De toename van PFAS in de landbouw laat zien dat er nog weinig echte stappen zijn genomen om het probleem aan te pakken. Consumenten krijgen hierdoor ongemerkt steeds meer schadelijke stoffen binnen via hun voeding.
Wat kun je zelf doen als consument?
Hoewel het bijna onmogelijk is om volledig PFAS-vrij te eten zolang deze stoffen toegestaan zijn in de landbouw, zijn er wel keuzes die je kunt maken om je blootstelling te beperken. Zo kun je:
-
Kiezen voor biologische producten, waar het gebruik van synthetische bestrijdingsmiddelen sterk aan banden is gelegd.
-
Variëren met groente en fruit, en vaker kiezen voor soorten waarvan bekend is dat ze schoon zijn, zoals bloemkool, rode kool of ananas.
-
De PesticidenEetwijzer van PAN-NL raadplegen, waarin je kunt zien welke producten veel of weinig pesticiden bevatten.
Conclusie: tijd voor actie tegen PFAS in voedsel
De aanwezigheid van PFAS op alledaagse groente en fruit uit de supermarkt is een duidelijk signaal dat het huidige systeem faalt in het beschermen van de volksgezondheid. Ondanks de bekende risico’s blijven PFAS-pesticiden toegestaan en worden ze gebruikt in de landbouw. Tegelijkertijd neemt de vervuiling toe, en is er nog geen effectief verbod op komst.
Zolang de regelgeving achterblijft, ligt de verantwoordelijkheid deels bij de consument om bewuste keuzes te maken. Maar uiteindelijk ligt de oplossing in politieke en wettelijke maatregelen. Zonder stevig ingrijpen blijven deze ‘forever chemicals’ een blijvend risico voor mens en milieu.
Groente en fruit moeten gezond zijn, geen bron van schadelijke stoffen. Het is hoog tijd dat er een verbod komt op PFAS-pesticiden in Europa – zonder uitzonderingen. Want iedereen verdient schoon voedsel op het bord.
