Extinction Rebellion (XR) ligt opnieuw onder vuur, dit keer niet vanwege een blokkade of spandoekactie, maar door een rechtszaak tegen luchthaven Schiphol.
De activisten willen dat een toegangsverbod, dat tientallen van hen is opgelegd, van tafel gaat.
Opvallend detail: dezelfde groep die zich jarenlang keerde tegen het vliegen, eist nu dat ze wél gebruik mogen maken van het vliegtuig wanneer dat nodig is. Een kwestie die voor veel discussie zorgt.
Toegangsverbod voor tientallen actievoerders
In totaal kregen 37 leden van Extinction Rebellion een verbod om Schiphol te betreden. Dit verbod geldt voor een periode van vijf tot soms wel tien jaar.
De aanleiding was een actie eerder dit jaar waarbij demonstranten zich toegang verschaften tot een beveiligd gedeelte van de luchthaven.
Sommigen gebruikten zelfs een boardingpass die niet op hun eigen naam stond. Volgens Schiphol gaat het om een ernstige overtreding van de veiligheidsregels.
XR wil het verbod niet accepteren en stapt daarom naar de rechter. Volgens de groep wordt hun bewegingsvrijheid aangetast en kunnen leden hierdoor in de praktijk niet meer vliegen, ook niet als dat noodzakelijk is.
Waarom willen klimaatactivisten kunnen vliegen?
De actievoerders benadrukken dat ze zo min mogelijk gebruik maken van het vliegtuig. Toch, zo zeggen ze, zijn er situaties waarin vliegen simpelweg onvermijdelijk is.
Denk aan een noodgeval, zoals een ziek familielid in het buitenland, of een werkopdracht waarbij fysieke aanwezigheid verplicht is. Volgens XR mag je mensen niet het recht ontnemen om in zulke gevallen een vlucht te nemen.
Het wrange voor tegenstanders is dat juist deze groep de afgelopen jaren vliegverkeer tot doelwit heeft gemaakt. Van blokkades tot spandoeken in vertrekhallen: XR stond symbool voor de strijd tegen de luchtvaart en haar CO₂-uitstoot.
Dat diezelfde activisten nu hun recht op vliegen opeisen, wordt door veel mensen gezien als hypocriet. Op sociale media regent het dan ook reacties.
Schiphol beroept zich op veiligheid
De luchthaven zelf benadrukt dat het hier geen kwestie van demonstratierecht is, maar puur van veiligheid. Het gebied achter de paspoort- en boardingpasscontrole is volgens Schiphol een streng beveiligde zone, uitsluitend bedoeld voor reizigers en personeel.
“Je mag geen ticket kopen met de bedoeling om daar te protesteren of een eettentje te bezoeken. Het is een risicogebied waar veiligheid boven alles gaat,” aldus een woordvoerder.
Bovendien wijst Schiphol erop dat de demonstranten eerder meerdere keren door de mazen van het systeem zijn geglipt.
Zo zouden ze met meerdere personen op één boardingpass naar binnen zijn gegaan. Inmiddels zijn de veiligheidsmaatregelen aangescherpt om dat in de toekomst te voorkomen.
“Schiphol speelt voor eigen rechter”
De advocaten van XR vinden dat Schiphol buiten zijn boekje gaat door zelf zulke zware sancties op te leggen.
Volgens hen hoort een toegangsverbod van vijf tot tien jaar niet thuis bij een actie waarbij geen geweld is gebruikt en waarvoor bovendien geen officiële aangifte is gedaan.
Ze trekken de vergelijking met andere protesten: “Als er bij een bank wordt gedemonstreerd, wordt ook niet de rekening van de actievoerders opgeheven. En als iemand de snelweg blokkeert, krijgt diegene geen levenslang rijverbod.”
De vraag is dus of een private partij als Schiphol zomaar voor eigen rechter mag spelen. Dat punt staat centraal in de rechtszaak die in Haarlem is behandeld.
Tegenstrijdigheden binnen het activisme
De zaak legt een pijnlijke tegenstrijdigheid bloot. Extinction Rebellion staat bekend om harde acties tegen de luchtvaart, omdat vliegen een van de meest vervuilende vormen van vervoer is.
Tegelijkertijd claimen dezelfde actievoerders nu hun recht om in het vliegtuig te stappen. Volgens critici is dat meten met twee maten.
Voorstanders van XR wijzen er echter op dat je het principe van klimaatactie en het basisrecht op mobiliteit niet door elkaar moet halen.
Het illustreert de bredere discussie rondom activisme: hoe ver kun je gaan in je strijd zonder zelf tegen muren aan te lopen? En hoe geloofwaardig blijf je als je tegelijkertijd het systeem bestrijdt én ervan gebruik wilt maken?
Uitspraak eind augustus
Het kort geding werd dinsdagmiddag behandeld bij de rechtbank in Haarlem. De rechter doet op 29 augustus uitspraak. Tot die tijd blijft het toegangsverbod gelden.
Afhankelijk van de beslissing kan dit gevolgen hebben voor toekomstige acties, niet alleen op Schiphol, maar ook bij andere bedrijven en instellingen waar activisten de grenzen van het demonstratierecht opzoeken.
De uitspraak zal bovendien belangrijk zijn voor de vraag in hoeverre een luchthaven als private partij bevoegd is om zulke ingrijpende maatregelen te nemen tegen burgers.
Als de rechter meegaat in de lijn van XR, kan dit het pad vrijmaken voor meer demonstraties in en rond luchthavens.
Als Schiphol gelijk krijgt, kan dat een precedent scheppen voor strenger optreden tegen actievoerders.
Het bredere plaatje
Wat de uitkomst ook wordt, deze zaak legt een spanningsveld bloot dat de komende jaren alleen maar groter lijkt te worden.
Enerzijds groeit de roep om klimaatmaatregelen en acties tegen vervuilende sectoren zoals de luchtvaart.
Anderzijds is er de vraag hoe ver actievoerders mogen gaan in hun protest, en of ze zelf onder diezelfde regels moeten vallen die ze anderen opleggen.
Voor veel mensen blijft vooral de ironie hangen: klimaatactivisten die jarenlang riepen dat er minder gevlogen moest worden, eisen nu toegang tot het vliegtuig.
Of je dat ziet als hypocrisie of als een noodzakelijk compromis, hangt sterk af van je eigen kijk op de zaak.
Bron: NU.nl
