Moeten jongeren die langer dan twee jaar in de bijstand zitten verplicht de dienstplicht in? Volgens zakenvrouw en Telegraaf-columniste Annemarie van Gaal wel.
In haar nieuwste column pleit ze voor een verplichte maatschappelijke of militaire dienstplicht voor jongeren die al lange tijd zonder werk of opleiding thuis zitten. Niet om hen te straffen, benadrukt ze, maar om hen te helpen hun leven weer op de rit te krijgen.
Haar standpunt zorgt voor flink wat discussie. De een noemt het moedig en noodzakelijk, de ander vindt het betuttelend of zelfs stigmatiserend. Maar Van Gaal is duidelijk: “Soms hebben jongeren een duwtje in de rug nodig om in beweging te komen.”
Bijstand en uitzichtloosheid onder jongeren
In Nederland ontvangen duizenden jongeren onder de 27 jaar een bijstandsuitkering. Hoewel er allerlei re-integratietrajecten bestaan, lukt het een deel van deze groep niet om aansluiting te vinden bij de arbeidsmarkt.
Dat kan verschillende oorzaken hebben: gebrek aan opleiding, mentale problemen, schulden of simpelweg het ontbreken van richting en structuur.
Volgens Van Gaal is het juist deze groep die gebaat is bij een vorm van verplichte inzet. Denk aan militaire dienst, maatschappelijke projecten of andere vormen van gestructureerde dagbesteding. Niet vanuit straf, maar vanuit betrokkenheid. In haar woorden: “Een zetje, zodat ze leren wat het betekent om verantwoordelijkheid te nemen en bij te dragen.”
Structuur, zelfvertrouwen en ritme
Voorstanders van zo’n verplichte dienstplicht benadrukken dat het jongeren structuur geeft, een gevoel van eigenwaarde en het opbouwen van werkritme.
In een samenleving waarin alles draait om zelfredzaamheid, zelfstandigheid en eigen regie, blijven sommige jongeren achter. Juist voor die groep kan een verplicht traject het verschil maken tussen stilstand en vooruitgang.
Er wordt gewezen op het vroegere systeem van militaire dienstplicht, waarin jongeren leerden samenwerken, discipline aanleerden en uit hun comfortzone werden gehaald. Hoewel het huidige voorstel niet per se gaat over militaire training, zou het idee van collectieve inzet en persoonlijke ontwikkeling centraal staan.
Tegenstanders waarschuwen voor stigmatisering
Toch is niet iedereen enthousiast over het voorstel van Van Gaal. Tegenstanders vinden het plan te generaliserend. Ze wijzen erop dat veel jongeren in de bijstand niet vrijwillig zonder werk zitten, maar vastlopen door omstandigheden die ze zelf niet in de hand hebben. Denk aan psychische klachten, een instabiele thuissituatie of een gebrek aan passende begeleiding.
Voor deze jongeren zou een verplichte dienstplicht eerder stress en weerstand opleveren dan hulp. Daarnaast klinkt de vrees dat het voorstel bijdraagt aan het stigmatiseren van bijstandsontvangers, alsof ze lui of ongemotiveerd zijn. Critici vinden dat er juist meer geïnvesteerd moet worden in maatwerk en persoonlijke begeleiding in plaats van dwang en collectieve trajecten.
Een wake-upcall of een ouderwets idee?
De oproep van Van Gaal raakt aan een groter maatschappelijk debat: wat verwachten we van jongeren in de bijstand? En tot hoever mag de overheid of samenleving gaan om mensen in beweging te krijgen?
Sommigen zien haar pleidooi als een noodzakelijke wake-upcall. In een tijd waarin het personeelstekort groot is en jongeren kansen laten liggen, is het volgens hen logisch om meer van mensen te eisen die langdurig afhankelijk zijn van de bijstand. Anderen vinden het idee achterhaald en betuttelend, en wijzen op het belang van keuzevrijheid en individuele omstandigheden.
Dienstplicht met begeleiding en maatwerk?
Een veelgenoemde nuance in de discussie is dat een verplichte dienstplicht alleen kan werken als het goed wordt vormgegeven. Geen harde militaire aanpak, maar een zorgvuldig opgebouwd programma dat rekening houdt met de achtergronden en mogelijkheden van jongeren. Denk aan coaching, opleiding, gezondheidszorg en begeleiding richting werk.
Het zou een vorm van maatschappelijke inzet kunnen zijn waarin jongeren taken uitvoeren in de zorg, het groenonderhoud, de logistiek of bij gemeenschapsprojecten. In ruil daarvoor bouwen ze een cv op, leren ze basisvaardigheden en vergroten ze hun netwerk.
Wat vinden jongeren zelf?
Op sociale media wisselen de meningen. Sommige jongeren geven aan best open te staan voor zo’n traject, mits het niet als straf voelt. Anderen voelen zich aangevallen of weggezet als probleemgroep. Het laat zien dat het onderwerp gevoelig ligt, maar ook leeft onder de doelgroep zelf.
Er klinkt wel breed de roep om duidelijkheid, begeleiding en perspectief. Jongeren willen niet gedwongen worden zonder te weten wat ze ervoor terugkrijgen. Als er uitzicht is op werk, opleiding of persoonlijke groei, zijn veel jongeren bereid om iets bij te dragen.
Politiek nog verdeeld
Binnen de politiek is nog geen breed gedragen plan voor een dergelijke dienstplicht. Wel zijn er partijen die pleiten voor meer verplichte maatschappelijke inzet voor mensen met een uitkering. Vooral partijen aan de rechterkant van het politieke spectrum staan positief tegenover strengere voorwaarden bij langdurige bijstand.
Tegelijkertijd hameren partijen op links op het belang van ondersteuning in plaats van verplichting. Volgens hen is een dwangmatige aanpak eerder contraproductief en leiden maatwerk en begeleiding uiteindelijk tot duurzamer resultaat.
Conclusie: helpt dienstplicht jongeren écht vooruit?
Annemarie van Gaal gooit met haar voorstel de knuppel in het hoenderhok. Ze stelt een ongemakkelijke vraag die de samenleving al langer bezighoudt: wat doe je met jongeren die langdurig vastzitten in de bijstand? Is een duwtje in de rug genoeg, of is er soms een stevige schop onder de kont nodig?
De waarheid ligt waarschijnlijk ergens in het midden. Een vorm van dienstplicht kan werken, mits het zorgvuldig is vormgegeven en jongeren perspectief biedt. Het mag geen straf zijn, maar een kans. En zolang het doel blijft om jongeren te helpen hun leven op te bouwen, verdient het voorstel in elk geval een serieuze discussie.
Wat vind jij? Moeten jongeren met langdurige bijstand verplicht een dienstplicht volgen? Laat het weten in de reacties op Facebook.
